Safran Nedir?
Safran, kök sapları birbirine yapışık çifte soğandan oluşan çok yıllık bir bitkidir. Safran kelimesi, Arapçada “sarı” demek olan “asfar” kelimesinden gelir.
Safran Ülkemizde bir ilçeye de ismini vermiştir. Karabük iline bağlı Safranbolu ilçesinin adının safran bitkisinden geldiği ve Safranbolu‘da geçmişte fazlasıyla üretimi ve yetiştiriciliği yapılan safran bitkisinin günümüzde azalsa da halen daha üretimi devam etmekte olup, devlet desteği ile de, her geçen gün ekim alanları artmaktadır.
Safran Nasıl Yetiştirilir?
Soğan olarak ekilen safran, Ağustos ve Eylül aylarında 20- 25 cm. arasında boy atar. Safran, Ekim ayının son, Kasım ayının ilk haftası içindeki günlerde huniye benzeyen mor çiçekler açar. Bitkinin çiçeklenmesinden sonra, çiçeklerin kırmızı dişi organının tepesindeki safran toplanır. En fazla verimi alabilmek için çiçekleri tomurcuk halindeyken toplamak gerekir. Yoksa güneş yükseldiğinde çiçekler açılır ve polenleri arılar alır. Bu nedenle şafakta başlayan çiçek toplama işi en geç sabah saat 09.00 civarında bitmelidir. Çiçeğin toplu iğne büyüklüğündeki üç kırmızı tepeciğini iki parmakla ezmeden çıkarabilmek hüner işidir. Ayıklanan tepeciklerin de hemen kurutulmaları gerekir.
Kurutulacak safran çiçeklerinin yapışmaması için işlemin yapılacağı tepsinin dibine balmumu sürülür. Sonra tepsi kömür ateşinin üzerinde kadayıf kızartır gibi döndürülerek çiçekler kurutulur. Kurutma işi iyi yapılamazsa safran ziyan olabilir. Yılda ancak bir kere çiçeklenen safran bitkisinden, bütün ömrü boyunca sadece birkaç kere çiçek alınabilir. Safran ekimi killi ve köstebeğin olmadığı topraklarda yapılmalıdır. Ürünün yaban domuzundan korunması, yılda dört kere çapalanması, üç yılda bir kere soğanların yerlerinin değiştirilmeleri, tarlanın kullanılmış kısmının 4-5 yıl nadasa bırakılması gerekir. Ayrıca safran çiçek açmak için yağmur ister, sulanırsa bitkiler çürür. Kısacası safran yetiştirilmesi zahmetli, verimi düşük ama çiçekleri çok değerli bir bitkidir.
Safranın Bilinen Bazı Faydaları
Elde edilen kurutulmuş bitkiler daha sonra suda kaynatılınca hoş kokulu sarımsı turuncu bir sıvı elde edilir. Safran bitkisi ağırlığının 100.000 katı sıvıyı sarı renge boyayabilir. Bu sıvı da balık ve hamur yemeklerinde, zerde tatlısında, meyve şuruplarında tatlandırıcı ve renklendirici olarak kullanılır.
Ayrıca balla karıştırıp, sıcak suda bekletirseniz akşamları yatmadan önce içilen çok değerli bir antioksidan elde edersiniz. Şifalı bir bitki olan safran tansiyonu düşürür, kansere bile iyi geldiği söylenir. Boya maddesi, gıda, tekstil ve ilaç sanayilerinde de kullanılan safran çok pahalı bir bitkidir. Nedeni de 10 gr. safran elde edebilmek için 1430 tepecik gerekmesi veya başka bir hesaplamayla 85.000 ile 140.000 arası çiçekten ancak 1 kg safran elde edilebilmesidir. Bu hesapla 1 dönüm bitkiden 1-4 kg arası kuru tepecik çıkar, yaklaşık 30 dekar alandan 10 kg kadar safran elde edilir.
Ülkemizde Safran Yetiştiriciliği
Altmışlı yıllardaki düğünlerin, o günlerdeki muhallebici dükkânlarının turuncu renkli tatlısı zerdenin tadı bir başkaydı. Dünyada, gerek düğün yemeklerinin pilavında, gerekse zerdede kullanılan safran bitkisinin yetiştirildiği nadir topraklardan biri de Safranbolu’ydu. Safran bitkisi, Safranbolu’ya adını da vermiştir. 20. yy.da dış satımını bile yaptığımız bu çok değerli bitki ne yazık ki artık ülkemizde Safranbolu’nun Davutobası, Yazıköy, Aşağı Güney, Geren, Yörük, Çavuşlar, Düzce, Çerçen, Kant ve Değir mencik köylerindeki az sayıda çiftçi aile tarafından sadece 36 dönüm alanda yetiştiriliyor.
Ülkemizde ekimi çok azalmış olan safran İspanya, İran, Sicilya, Yunanistan ve Hindistan’da üretiliyor. 2002 yılından beri destekleme projeleriyle Safranbolu bölgesinde safran üretiminin arttırılmasına çalışılıyor.
Safran toplama dönemi yaklaşık üç haftadır. Hasat döneminde tarlalar çapalanırken çalışanlara özel bir börek ikram edilir. Kadınlar türküler söyler. Ekim ayının sonuna doğru hasat şenlikleri düzenleniyor. Katılımcı sayısı da günden güne fazlalaşıyor.
Yorum Yap