Safran Nedir? Safranın Faydaları Nelerdir?

Safran, kök sapları birbirine yapışık çifte soğandan oluşan çok yıllık bir bitkidir. Safran kelimesi, Arapçada “sarı” demek olan “asfar” kelimesinden gelir.

Safran Ülkemizde bir ilçeye de ismini vermiştir. Karabük iline bağlı Safranbolu ilçesinin adının safran bitkisinden geldiği ve Safranbolu‘da geçmişte fazlasıyla üretimi ve yetiştiriciliği yapılan safran bitkisinin günümüzde azalsa da halen daha üretimi devam etmekte  olup, devlet desteği ile de, her geçen gün ekim alanları artmaktadır.

Safran Nasıl Yetiştirilir?

Soğan olarak ekilen safran, Ağustos ve Eylül aylarında 20- 25 cm. arasında boy atar. Safran, Ekim ayının son, Kasım ayının ilk haftası içindeki günlerde huniye benzeyen mor çiçekler açar. Bitkinin çiçeklenmesinden sonra, çiçeklerin kırmızı dişi organının tepesindeki safran toplanır. En fazla verimi alabil­mek için çiçekleri tomurcuk halindeyken toplamak gerekir. Yoksa güneş yükseldiğinde çiçekler açılır ve polenleri arılar alır. Bu nedenle şafakta başlayan çiçek toplama işi en geç sabah saat 09.00 civarında bitmelidir. Çiçeğin toplu iğne büyüklüğün­deki üç kırmızı tepeciğini iki parmakla ezmeden çıkarabilmek hüner işidir. Ayıklanan tepecik­lerin de hemen kurutulmaları gerekir.
Kurutulacak safran çiçekle­rinin yapışmaması için işlemin yapılacağı tepsinin dibine balmumu sürülür. Sonra tepsi kö­mür ateşinin üzerinde kadayıf kızartır gibi döndürülerek çi­çekler kurutulur. Kurutma işi iyi yapılamazsa safran ziyan ola­bilir. Yılda ancak bir kere çiçek­lenen safran bitkisinden, bütün ömrü boyunca sadece birkaç kere çiçek alınabilir. Safran eki­mi killi ve köstebeğin olmadığı topraklarda yapılmalıdır. Ürünün yaban domuzundan korun­ması, yılda dört kere çapalanması, üç yılda bir kere soğanların yerlerinin değiştirilmeleri, tarlanın kullanılmış kısmının 4-5 yıl nadasa bırakıl­ması gerekir. Ayrıca safran çiçek açmak için yağmur ister, sula­nırsa bitkiler çürür. Kısacası safran yetiştirilmesi zahmetli, verimi düşük ama çiçekleri çok değerli bir bitkidir.

Safranın Bilinen Bazı Faydaları

Elde edilen kurutulmuş bitkiler daha sonra suda kayna­tılınca hoş kokulu sarımsı turuncu bir sıvı elde edilir. Safran bitkisi ağırlığının 100.000 katı sıvıyı sarı renge boyayabilir. Bu sıvı da balık ve hamur yemek­lerinde, zerde tatlısında, meyve şuruplarında tatlandırıcı ve renklendirici olarak kullanılır.

Ayrıca balla karıştırıp, sıcak suda bekletirseniz akşamları yatma­dan önce içilen çok değerli bir antioksidan elde edersiniz. Şi­falı bir bitki olan safran tansi­yonu düşürür, kansere bile iyi geldiği söylenir. Boya maddesi, gıda, tekstil ve ilaç sanayilerinde de kullanılan safran çok pahalı bir bitkidir. Nedeni de 10 gr. safran elde edebilmek için 1430 tepecik gerekmesi veya başka bir hesaplamayla 85.000 ile 140.000 arası çiçekten ancak 1 kg safran elde edilebilmesidir. Bu hesapla 1 dönüm bitkiden 1-4 kg arası kuru tepecik çıkar, yaklaşık 30 dekar alandan 10 kg kadar saf­ran elde edilir.

Ülkemizde Safran Yetiştiriciliği

Altmışlı yıllardaki düğün­lerin, o günlerdeki muhallebici dükkânlarının turuncu renkli tatlısı zerdenin tadı bir başkay­dı. Dünyada, gerek düğün ye­meklerinin pilavında, gerekse zerdede kullanılan safran bitki­sinin yetiştirildiği nadir toprak­lardan biri de Safranbolu’ydu. Safran bitkisi, Safranbolu’ya adını da vermiştir. 20. yy.da dış satımını bile yaptığımız bu çok değerli bitki ne yazık ki ar­tık ülkemizde Safranbolu’nun Davutobası, Yazıköy, Aşağı Gü­ney, Geren, Yörük, Çavuşlar, Düzce, Çerçen, Kant ve Değir mencik köylerindeki az sayıda çiftçi aile tarafından sadece 36 dönüm alanda yetiştiriliyor.

Ülkemizde ekimi çok azal­mış olan safran İspanya, İran, Sicilya, Yunanistan ve Hindistan’da üretiliyor. 2002 yılından beri destekleme proje­leriyle Safranbolu bölgesinde safran üretiminin arttırılmasına çalışılıyor.

Safran toplama dönemi yaklaşık üç haftadır. Hasat dö­neminde tarlalar çapalanırken çalışanlara özel bir börek ikram edilir. Kadınlar türküler söyler. Ekim ayının sonuna doğru hasat şenlikleri düzenleniyor. Katılım­cı sayısı da günden güne fazla­laşıyor.